Çanakkale Savaşı’nın Özeti: Çanakkale Savaşı, I. Dünya Savaşı’nın en kritik cephelerinden biri olup, hem Türk milletinin tarih sahnesindeki direniş azmini göstermesi hem de dünya tarihine yön vermesi açısından son derece önemlidir. 1915-1916 yılları arasında Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında Gelibolu Yarımadası’nda gerçekleşen bu savaş, Türk milletinin destansı mücadelesiyle kazanılmış ve bir milletin kaderini belirlemiştir. Bu yazıda Çanakkale Savaşı’nın nedenleri, gelişimi, önemli olayları ve sonuçları kısaca özetlenecektir.
İçerik Tablosu
Çanakkale Savaşı’nın Savaşın Nedenleri
Çanakkale Savaşı’nın temelinde yatan neden, İtilaf Devletleri’nin Osmanlı’yı savaş dışı bırakmak ve Rusya’ya güvenli bir ikmal hattı açmak istemesidir. Boğazların kontrolü, stratejik ve ekonomik nedenlerle büyük önem taşımaktaydı.
- İtilaf Devletleri, özellikle İngiltere ve Fransa, Rusya’ya Karadeniz üzerinden yardım ulaştırmak istiyordu.
- Osmanlı Devleti’nin Almanya’nın yanında savaşa girmesi, boğazların İtilaf donanmalarına kapanmasına neden oldu.
- Osmanlı’nın savaştan kısa sürede çekilmesini isteyen İtilaf Devletleri, İstanbul’u alarak Osmanlı yönetimini devirmek amacıyla Çanakkale’ye yöneldi.
Çanakkale Savaşı’nın Savaşın Seyri
Deniz Harekâtı (19 Şubat – 18 Mart 1915)
a) Amaç
İtilaf Devletleri, Osmanlı’yı saf dışı bırakmak ve Karadeniz’e geçerek müttefikleri olan Rusya’ya yardım ulaştırmak için Boğazlar üzerinden doğrudan İstanbul’a ulaşmayı hedefledi.
b) Gelişmeler
- 19 Şubat 1915: İngiliz ve Fransız donanması, Boğaz girişindeki tabyaları bombalayarak ilk saldırıyı başlattı. Osmanlı topçusu, koordineli bir savunma gerçekleştirdi.
- 25 Şubat 1915: Düşman donanması ikinci saldırıyı düzenledi; bazı dış tabyalar susturulsa da iç kısımlara ilerleyemediler.
- 18 Mart 1915: İtilaf donanması, büyük bir geçiş saldırısı düzenledi. 18 büyük savaş gemisi ile Boğaz’ı zorladılar. Ancak, Nusret Mayın Gemisi tarafından önceden döşenen mayınlar sayesinde:
- Bouvet (Fransız) zırhlısı battı.
- HMS Irresistible ve HMS Ocean (İngiliz) zırhlıları ağır hasar aldı ve battı.
- 7 gemi ciddi hasar gördü.
Bu büyük kayıplar sonucu İtilaf Devletleri deniz yoluyla Boğaz’ı geçemeyeceklerini anladı ve kara harekâtı planına geçti.
2. Kara Harekâtı (25 Nisan 1915 – 9 Ocak 1916)
İtilaf Devletleri, Gelibolu Yarımadası’na çıkarma yaparak savunmayı içten yarmayı ve İstanbul’a kara yoluyla ulaşmayı planladı. Harekat 5 ana bölgeden oluşuyordu:
a) 25 Nisan 1915 – Çıkarma Günü
- Arıburnu (Anzak Koyu): Avustralya ve Yeni Zelanda Kolordusu (ANZAC), buraya çıkarma yaptı. Ancak arazi yapısı ve beklenmedik direnç nedeniyle içerilere ilerleyemediler.
- Seddülbahir: İngiliz birlikleri burada karaya çıktı; yoğun Osmanlı savunmasıyla karşılaştılar.
- Kumkale ve Beşige: Fransız birlikleri dikkat dağıtma amacıyla bu noktalara çıkarma yaptı.
Mustafa Kemal komutasındaki 19. Tümen, Arıburnu bölgesinde kritik bir müdahalede bulundu. Emrindeki birliklerle Anzakların ilerlemesini durdurdu. Bu olay, savaşın kaderini belirleyen anlardan biridir.
“Size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum!” – Mustafa Kemal
b) Siper Savaşları (Mayıs – Temmuz 1915)
- Her iki taraf da karşılıklı olarak siper savaşına geçti. Kanlısırt, Kirte, Zığındere, Kerevizdere, ve Conkbayırı gibi bölgelerde süren çatışmalar oldukça yıpratıcıydı.
- Mayıs ayında yapılan karşılıklı taarruzlar sonuçsuz kaldı. Özellikle Osmanlı birliklerinin direnişi büyük kahramanlık örnekleri içerdi.
c) Anafartalar ve Conkbayırı Muharebeleri (Ağustos 1915)
- 6-10 Ağustos 1915: İtilaf Devletleri, savaşın seyrini değiştirmek için Anafartalar bölgesine büyük bir çıkarma yaptı.
- Anafartalar Grup Komutanlığı’na Mustafa Kemal atandı. Burada:
- 8 Ağustos: Kocaçimen Tepesi ve Conkbayırı savunuldu.
- 9-10 Ağustos: Anafartalar Zaferi kazanıldı.
- Bu muharebelerde Mustafa Kemal, göğsünden kurşun isabet almasına rağmen cephede kalmaya devam etti.
Bu başarılar sonucunda İtilaf Devletleri hedeflerine ulaşamayacaklarını anladı.
d) Geri Çekilme ve Osmanlı Zaferi (Aralık 1915 – Ocak 1916)
- Aralık 1915: Fransızlar ve İngilizler, Seddülbahir ve Arıburnu bölgelerinden sessizce çekilmeye başladı.
- 9 Ocak 1916: Tüm İtilaf birlikleri Gelibolu’dan tamamen çekildi.
Bu geri çekilme, savaş tarihinde az görülen düzenli tahliyelerden biri olarak kabul edilir. Ancak stratejik olarak kesin bir Osmanlı zaferi ile sonuçlandı.
Savaşın Genel Seyri: Özet Kronoloji
| Tarih | Olay |
|---|---|
| 19 Şubat 1915 | Boğazlar bombalanmaya başladı |
| 18 Mart 1915 | İtilaf donanması ağır kayıplar vererek çekildi |
| 25 Nisan 1915 | Kara harekâtı ve Anzak çıkarması başladı |
| Mayıs 1915 | Siper savaşları başladı |
| 6-10 Ağustos 1915 | Anafartalar ve Conkbayırı Zaferleri |
| Aralık 1915 | Geri çekilme başladı |
| 9 Ocak 1916 | İtilaf birlikleri tamamen çekildi |
Çanakkale Savaşı’nın Sonuçları
- Osmanlı Devleti, savaştan zaferle ayrılarak büyük moral kazandı.
- İtilaf Devletleri, büyük kayıplar vererek Çanakkale Cephesi’nde başarısız oldu.
- Mustafa Kemal, bu cephede gösterdiği askeri deha ile ulusal liderlik yolunda tanındı.
- Rusya, yardım alamadığı için ekonomik ve askeri zorluklar yaşadı; bu durum Bolşevik Devrimi’nin zeminini hazırladı.
- Savaş her iki taraf için de büyük kayıplarla sonuçlandı. On binlerce asker hayatını kaybetti.
Çanakkale’nin Türk Milleti İçin Önemi
- Türk milletinin vatan sevgisi, cesareti ve fedakârlığı bu savaşta açıkça görülmüştür.
- Çanakkale Savaşı, “Çanakkale Geçilmez” sözünü tarihe altın harflerle yazdırmıştır.
- Bu savaş, milli birlik ve beraberliğin güçlü bir sembolü haline gelmiştir.
- Cumhuriyet’in kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün askeri dehası ve liderlik vasfı bu cephede doğmuştur.
Çanakkale Savaşı, yalnızca askeri bir mücadele değil, aynı zamanda milletin bağımsızlık ve özgürlük iradesinin göstergesidir. İmkânsız gibi görünen bir zaferle sonuçlanan bu destan, dünya tarihini değiştirmiş, Türk milletinin direncini tüm dünyaya göstermiştir. Çanakkale, yalnızca geçmişin değil, aynı zamanda geleceğin de ilham kaynağıdır.
